Μια Ελληνική φράση που έγινε γνωστή όταν οι συγγενείς του Jim Morrison την έγραψαν στον τάφο του, κάτω από το όνομα του. Στον τάφο που έφτιαξαν αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του.
Τι σημαίνει άραγε η φράση αυτή; Γιατί την έβαλαν στον τάφο του Jim Morrison;
Θα προσπαθήσω να απαντήσω σ' αυτά τα 2 ερωτήματα, αφενός μεν ερμηνεύοντας την φράσης μέσα από ιστορικά και ετυμολογικά στοιχεία, αφετέρου δε, συνδέοντας την με τον Jim Morrison, μέσα από σελίδες του βίου του και της ποίησης του.
Η φράση "ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΔΑΙΜΟΝΑ ΕΑΥΤΟΥ" είναι Αρχαιοελληνική. Στην αρχαία Ελλάδα ο δαίμονας δεν είχε την έννοια που του αποδίδεται στα νεότερα χρόνια, του κακού, του Σατανά. Είχε την έννοια της θεότητας (οι αρχαίοι Έλληνες δεν είχαν διάβολο).
Αντιγράφω από το "Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης" του Ιωαν. Σταματάκου
Δαίμων
-ονος (ὁ, ἡ) [δαίω (Β)]΄ θεός, θεά. –
ΙΙ. ἡ θεότης || μοῖρα, τὸ πεπρωμένον, εἰμαρμένη, τύχη (καλὴ ἤ κακή) || πρὸς δαίμονα=ἐναντίον τοῦ πεπρωμένου || σὺν δαίμονι=μὲ τὴν εὔνοιαν τῶν θεῶν
ΙΙΙ. ὁ δαίμων τινός, τ. ἔ. τὸ προστατεῦον αὐτὸν πνεῦμα || ὁ κλῆρός τινος, ἡ τύχη του. –
ΙV. δαίμονες ὠνομάζοντο καὶ αἱ ψυχαὶ τῶν ἀνθρώπων τοῦ χρυσοῦ αίῶνος, αἵτινες ἀπετέλουν τὸν συνδετικὸν κρίκον μεταξὺ θεῶν καὶ ἀνθρώπων
V. πονηρὸν πνεῦμα, διάβολος (ἐν τῇ Κ.Δ.).
Ἐτυμ.: κατὰ τινας ἐκ ῥ. δα- τοῦ δαίω=μοιράζω, τρόπον τινὰ δαίμων=ὁ διαμοιραστής, πρβλ.
- Ἄλλοι ἀνάγουσι τὴν λ. εἰς τὴν ῥ. διF- (βλ. Ζεύς, θεῖος).
[ΙΩΑΝ. ΣΤΑΜΑΤΑΚΟΥ - ΛΕΞΙΚΟΝ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ]
Δηλ. ο δαίμων είναι θεός, η μοίρα, το πεπρωμένο, η τύχη, το πνεύμα που προστατεύει, η ψυχή, η θεότητα που ορίζει και νέμει την μοίρα.
Στον Όμηρο, ο δαίμων, σημαίνει ένα είδος προσωπικής θεότητας, που υπάρχει μέσα στο άτομο και το συνοδεύει από την γέννησή του μέχρι το θάνατο.
Από την Ιλιάδα :
" ἡ δ’ Οὔλυμπόν δε βεϐήκει δώματ’ ἐς αἰγιόχοιο Διὸς μετὰ δαίμονας ἄλλους."
'κι εκείνη στο παλάτι πετάει και πάει του Δία, στον Όλυμπο, με τους θεούς τους άλλους' (μετ. Ν. Καζαντζάκης)
"οὐδ᾽ ἐπιορκήσω πρὸς δαίμονα "
'μπρος στους θεούς εγώ όρκο ψεύτικο δεν παίρνω' (μετ. Ν. Καζαντζάκης)
Στους προσωκρατικούς φιλοσόφους, ο δαίμων απο-θεοποιείται, εξελίσσεται και παίρνει την σημασία της ψυχής, του χαρακτήρα ή της ατομικής μοίρας. Λέγει ο Ηράκλειτος "ήθος ανθρώπω δαίμων", δηλ. "Δαίμων / Θεός για τον άνθρωπο δεν είναι παρά ο χαρακτήρας του"
Με το "δαιμόνιο" του Σωκράτη, έχουμε το θεϊκό κομμάτι της ψυχής του, ο προστάτης, φύλακας και καθοδηγητής του, η εσωτερική φωνή που εμπιστευόταν και όριζε ως "θεία έμπνευσή" του. Όλοι έχουμε μέσα μας το ιερό δαιμόνιο μας.
Ο Πλάτωνας, στον Κρατύλο, ταυτίζει τον δαίμονα με τον "δαήμονα", τον γνώστη, τον σοφό (από το ρ. δάω = μαθαίνω. Από εκεί βγαίνουν οι λέξεις διδάσκω, διδάσκαλος. Δαήμων = σοφός, αδαής = αυτός που δεν γνωρίζει. Δαήμων => Δαίμων), Και από το δαίμων βγαίνει ο δαιμόνιος => επιτήδειος.
Ο δαίμονας ταυτίζεται και με την μοίρα του ανθρώπου (ευδαιμονία, κακοδαιμονία)
Στις φιλοσοφικές σχολές και ρεύματα της Ελληνιστικής και Ρωμαϊκής περιόδου (Επικούρειοι, Στωικοί, Κυνικοί) συναντάμε την ευδαιμονία ως κοινό φιλοσοφικό στόχο. Ευδαιμονία δεν σημαίνει ευτυχία, αλλά διαρκή προσωπική προσπάθεια για να είναι σε υγιή και ισορροπημένη κατάσταση ο εσώτερος δαίμων μας. Η φράση «ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΔΑΙΜΟΝΑ ΕΑΥΤΟΥ», ήταν διαδεδομένη φιλοσοφική ευχή, η ανώτατη διάκριση που μπορούσε να απονεμηθεί (μετά θάνατον) σε έναν θνητό.
"Να ζεις κατά τον δαίμονά σου" σημαίνει να είσαι ο εαυτός σου, και όχι αυτό που θέλουν οι άλλοι να είσαι. Να ζήσεις τη δική σου ζωή και να πράττεις σύμφωνα με αυτό που η συνείδηση σου θεωρεί σωστό, αδιαφορώντας για το τι θα πουν οι άλλοι.(Θ. Λαμπρόπουλος)
Μία στάση ζωής που υιοθέτησαν και επιδοκίμασαν οι Επικούρειοι φιλόσοφοι.
Μια στάση ζωής που υιοθετεί ο Jim Morrison και την τηρεί μέχρι το τέλος της ζωής του. Ζει "ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΔΑΙΜΟΝΑ ΕΑΥΤΟΥ". Ασυμβίβαστος, προκλητικός, επαναστατικός, γλώσσα (ποίηση) που τσακίζει κόκκαλα. Ένας σαμάνος. Και οι γονείς του (με τους οποίους δεν είχε καμία σχέση πλέον, από τα χρόνια του UCLA), φτιάχνοντας τον τάφο μετά από 20 περίπου χρόνια από τον θάνατο του, αναγνωρίζοντας ή και κατανοώντας τον τρόπο ζωής του, έγραψαν κάτω από το όνομα του αυτές τις 4 λέξεις, περιγράφοντας με τον καλύτερο τρόπο το πως και το γιατί της πολυτάραχης ζωής του.
Σε μια συνέντευξη τον ρωτά ο δημοσιογράφος: "Πώς νιώθετε που είσαστε ο Jesse James της ροκ;" Και απαντά ο Jim Morrison : "Ο Jesse James είχε κίνητρο την απληστία, ενώ ο Billy the Kid ό,τι έκανε το έκανε για το κέφι του. Ίσως μ' αυτόν να μοιάζω περισσότερο".
.jpg)
Αυτή η πολυτάραχη ζωή ξεκινά από μικρή ηλικία και κορυφώνεται στα χρόνια με τους Doors, που είναι και τα τελευταία χρόνια της ζωής του.
Ξεκινά με ένα δραματικό τρόπο, όταν ζει ένα φρικτό γεγονός, σε ηλικία μόλις 4 ετών, κατά την διάρκεια μιας οικογενειακής εκδρομής στο Νέο Μεξικό. Το περιγράφει ο ίδιος στο ποίημα του Dawn's highway, που υπάρχει στο δίσκο An American prayer.
"Εγώ, η μητέρα μου, ο πατέρας μου, ο παππούς μου και η γιαγιά μου διασχίζαμε την έρημο την αυγή. Ένα φορτηγό γεμάτο εργάτες Ινδιάνους είχε μάλλον χτυπήσει ένα άλλο αυτοκίνητο ή κάτι τέτοιο - δεν ξέρω τι συνέβη - αλλά υπήρχαν Ινδιάνοι σκορπισμένοι παντού στην εθνική οδό, αιμορραγώντας μέχρι θανάτου. Έτσι το αυτοκίνητο έκανε στην άκρη και σταμάτησε. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που γεύτηκα πραγματικό φόβο. Πρέπει να ήμουν περίπου τεσσάρων χρονών, και όπως ένα παιδί σαν ένα λουλούδι, το μυαλό του ανεμίζει στο αεράκι. Και τώρα αναλογιζόμενος όλα αυτά πιστεύω πως εκείνη τη στιγμή οι ψυχές εκείνων των νεκρών ινδιάνων - ίσως μια ή δυο απ' αυτές - έτρεχαν έξαλλες εδώ και κει, και μπήκαν στην ψυχή μου, και είναι ακόμη εκεί. Ινδιάνοι σκορπισμένοι στη ματωμένη δημοσιά της αυγής, φαντάσματα κυριεύουν το εύθραυστο σαν τσόφλι μυαλό του μικρού παιδιού."
Και σε ένα άλλο ποίημα, το Ghost song επαναλαμβάνεται η τελευταία πρόταση
"Indians scattered on dawn's highway bleeding
Ghosts crowd the young child's fragile eggshell mind"
Μία στάση ζωής που υιοθέτησαν και επιδοκίμασαν οι Επικούρειοι φιλόσοφοι.
Μια στάση ζωής που υιοθετεί ο Jim Morrison και την τηρεί μέχρι το τέλος της ζωής του. Ζει "ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΔΑΙΜΟΝΑ ΕΑΥΤΟΥ". Ασυμβίβαστος, προκλητικός, επαναστατικός, γλώσσα (ποίηση) που τσακίζει κόκκαλα. Ένας σαμάνος. Και οι γονείς του (με τους οποίους δεν είχε καμία σχέση πλέον, από τα χρόνια του UCLA), φτιάχνοντας τον τάφο μετά από 20 περίπου χρόνια από τον θάνατο του, αναγνωρίζοντας ή και κατανοώντας τον τρόπο ζωής του, έγραψαν κάτω από το όνομα του αυτές τις 4 λέξεις, περιγράφοντας με τον καλύτερο τρόπο το πως και το γιατί της πολυτάραχης ζωής του.
Σε μια συνέντευξη τον ρωτά ο δημοσιογράφος: "Πώς νιώθετε που είσαστε ο Jesse James της ροκ;" Και απαντά ο Jim Morrison : "Ο Jesse James είχε κίνητρο την απληστία, ενώ ο Billy the Kid ό,τι έκανε το έκανε για το κέφι του. Ίσως μ' αυτόν να μοιάζω περισσότερο".
.jpg)
Αυτή η πολυτάραχη ζωή ξεκινά από μικρή ηλικία και κορυφώνεται στα χρόνια με τους Doors, που είναι και τα τελευταία χρόνια της ζωής του.
Ξεκινά με ένα δραματικό τρόπο, όταν ζει ένα φρικτό γεγονός, σε ηλικία μόλις 4 ετών, κατά την διάρκεια μιας οικογενειακής εκδρομής στο Νέο Μεξικό. Το περιγράφει ο ίδιος στο ποίημα του Dawn's highway, που υπάρχει στο δίσκο An American prayer.
"Εγώ, η μητέρα μου, ο πατέρας μου, ο παππούς μου και η γιαγιά μου διασχίζαμε την έρημο την αυγή. Ένα φορτηγό γεμάτο εργάτες Ινδιάνους είχε μάλλον χτυπήσει ένα άλλο αυτοκίνητο ή κάτι τέτοιο - δεν ξέρω τι συνέβη - αλλά υπήρχαν Ινδιάνοι σκορπισμένοι παντού στην εθνική οδό, αιμορραγώντας μέχρι θανάτου. Έτσι το αυτοκίνητο έκανε στην άκρη και σταμάτησε. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που γεύτηκα πραγματικό φόβο. Πρέπει να ήμουν περίπου τεσσάρων χρονών, και όπως ένα παιδί σαν ένα λουλούδι, το μυαλό του ανεμίζει στο αεράκι. Και τώρα αναλογιζόμενος όλα αυτά πιστεύω πως εκείνη τη στιγμή οι ψυχές εκείνων των νεκρών ινδιάνων - ίσως μια ή δυο απ' αυτές - έτρεχαν έξαλλες εδώ και κει, και μπήκαν στην ψυχή μου, και είναι ακόμη εκεί. Ινδιάνοι σκορπισμένοι στη ματωμένη δημοσιά της αυγής, φαντάσματα κυριεύουν το εύθραυστο σαν τσόφλι μυαλό του μικρού παιδιού."
Και σε ένα άλλο ποίημα, το Ghost song επαναλαμβάνεται η τελευταία πρόταση
"Indians scattered on dawn's highway bleeding
Ghosts crowd the young child's fragile eggshell mind"
Τον στοιχειώνει αυτό το γεγονός και το μεταφέρει αυτούσιο στο Peace frog (από το Morrison hotel), το αποτυπώνει επίσης και στο Riders on the storm.
Με εκείνα τα φαντάσματα, τα τυλιγμένα στο φως της αυγής, και τις κραυγές τους, ο Jim Morrison θα συμβιώσει και θα παλέψει σ' όλη του την ζωή, σαν να μην είχε φύγει ποτέ του από εκείνο τον αυτοκινητόδρομο.
.jpg)
Με εκείνα τα φαντάσματα, τα τυλιγμένα στο φως της αυγής, και τις κραυγές τους, ο Jim Morrison θα συμβιώσει και θα παλέψει σ' όλη του την ζωή, σαν να μην είχε φύγει ποτέ του από εκείνο τον αυτοκινητόδρομο.
.jpg)
Σε συνέντευξή του στην Lizzie James θα πει για τον φόβο:
"Νομίζω ότι οι άνθρωποι αντιστέκονται στην ελευθερία γιατί φοβούνται το άγνωστο. Αλλά είναι ειρωνεία....Αυτό το άγνωστο κάποτε ήταν πολύ γνωστό......Είναι εκεί που οι ψυχές μας ανήκουν, Να εκθέσεις τον εαυτό σου στον βαθύτερο φόβο σου. Μετά από αυτό, ο φόβος δεν έχει καμιά εξουσία, και ο φόβος της ελευθερίας συρρικνώνεται και εξαφανίζεται. Είσαι ελεύθερος".
"Νομίζω ότι οι άνθρωποι αντιστέκονται στην ελευθερία γιατί φοβούνται το άγνωστο. Αλλά είναι ειρωνεία....Αυτό το άγνωστο κάποτε ήταν πολύ γνωστό......Είναι εκεί που οι ψυχές μας ανήκουν, Να εκθέσεις τον εαυτό σου στον βαθύτερο φόβο σου. Μετά από αυτό, ο φόβος δεν έχει καμιά εξουσία, και ο φόβος της ελευθερίας συρρικνώνεται και εξαφανίζεται. Είσαι ελεύθερος".
Στα εφηβικά του χρόνια, ο ιδιαίτερα ευφυής Jim Morrison, ανακαλύπτει, διαβάζει και παθιάζεται με την λογοτεχνία, την ποίηση και την φιλοσοφία. Στοιχειώνεται από ιερείς της γνώσης, από σαμάνους των ψυχών που αποκαλύπτονται μπροστά του. Από μορφές σημαδεμένες μέσα στο χρόνο, που και ο ίδιος έσυρε σε κάθε βήμα της σκέψης του. Από τον Friedrich Nietzche, τον Aldus Huxley, τον William Blake, τον Arthur Rimbaud, τον Charles Boudelaire που θα γίνουν οι φωτεινοί οδηγοί του για πάντα. Παθιάζεται με τους Beat ποιητές και συγγραφείς, και ιδιαίτερα τον Jack Kerouac, του οποίου το βιβλίο "On the road" θα κάνει ευαγγέλιο του, και θα θελήσει να ζήσει την κάθε του στιγμή. Στον Kerouac πρέπει να είδε τόσο το φως όσο και την άβυσσο και αποφασίζει να ριχτεί εκεί.
Από τον αγαπημένο του William Blake και την φράση του "If the doors of perception were cleansed everything would appear to man as it is, infinite"
"Εάν οι θύρες της αντίληψης άνοιγαν, τότε το κάθε τι θα παρουσιαζόταν στον άνθρωπο όπως ακριβώς είναι, άπειρο" - φράση που αναπαρήγαγε ο Aldus Huxley στο βιβλίο του The Doors of Perception (Οι Πύλες της Αντίληψης) - δίνει το όνομα The Doors στο συγκρότημα που φτιάχνει με τον Ray Manzarek το 1965.
Την εποχή που ο χιπισμός, με κυρίαρχο σύνθημα το Love and Peace, δονεί την ατμόσφαιρα, ο Jim Morrison έρχεται σαν κεραυνός εν αιθρία με τα ερπετά του, με την παραφροσύνη, τον θάνατο και την σκοτεινιά του. Ο Σαμάνος, ο "Βασιλιάς Σαύρα" όπως αυτοαποκαλείται, "The Lizard King"
Ζει συνεχώς στα άκρα. "Τα ψηλότερα και τα χαμηλότερα σημεία είναι τα πιο ενδιαφέροντα. Θέλω ελευθερία για να δοκιμάσω το καθετί. Καταλαβαίνω πως θέλω να δοκιμάσω το καθετί, τουλάχιστον μια φορά".
Σάτυρος στη σκηνή, με ντροπαλότητα και αθωότητα προκαλεί και γίνεται αινιγματικός τραγουδώντας με δύναμη την ευαισθησία της ελευθερίας του. Ατέλειωτα μπλεξίματα με την αστυνομία, που είναι πάντα παρούσα στα Διονυσιακά λάιβ τους, δίκες για προσβολή της δημοσίας αιδούς, ένας τρόπος ζωής κυριαρχούμενος από ηδονή και ναρκωτικά, απαγγελίες ποιημάτων κατά την διάρκεια των συναυλιών, που πολλές φορές είναι δυσνόητα, όπως το σαμανιστικό The Celebration of the Lizard King. Όλα αυτά δεν τα κάνει για να τραβήξει την προσοχή. Τα νοιώθει και τα ζει.
Από τον αγαπημένο του William Blake και την φράση του "If the doors of perception were cleansed everything would appear to man as it is, infinite"
"Εάν οι θύρες της αντίληψης άνοιγαν, τότε το κάθε τι θα παρουσιαζόταν στον άνθρωπο όπως ακριβώς είναι, άπειρο" - φράση που αναπαρήγαγε ο Aldus Huxley στο βιβλίο του The Doors of Perception (Οι Πύλες της Αντίληψης) - δίνει το όνομα The Doors στο συγκρότημα που φτιάχνει με τον Ray Manzarek το 1965.
Την εποχή που ο χιπισμός, με κυρίαρχο σύνθημα το Love and Peace, δονεί την ατμόσφαιρα, ο Jim Morrison έρχεται σαν κεραυνός εν αιθρία με τα ερπετά του, με την παραφροσύνη, τον θάνατο και την σκοτεινιά του. Ο Σαμάνος, ο "Βασιλιάς Σαύρα" όπως αυτοαποκαλείται, "The Lizard King"
Ride the snake, ride the snake
to the lake, the ancient lake, baby
The snake is long, seven miles
Ζει συνεχώς στα άκρα. "Τα ψηλότερα και τα χαμηλότερα σημεία είναι τα πιο ενδιαφέροντα. Θέλω ελευθερία για να δοκιμάσω το καθετί. Καταλαβαίνω πως θέλω να δοκιμάσω το καθετί, τουλάχιστον μια φορά".
Σάτυρος στη σκηνή, με ντροπαλότητα και αθωότητα προκαλεί και γίνεται αινιγματικός τραγουδώντας με δύναμη την ευαισθησία της ελευθερίας του. Ατέλειωτα μπλεξίματα με την αστυνομία, που είναι πάντα παρούσα στα Διονυσιακά λάιβ τους, δίκες για προσβολή της δημοσίας αιδούς, ένας τρόπος ζωής κυριαρχούμενος από ηδονή και ναρκωτικά, απαγγελίες ποιημάτων κατά την διάρκεια των συναυλιών, που πολλές φορές είναι δυσνόητα, όπως το σαμανιστικό The Celebration of the Lizard King. Όλα αυτά δεν τα κάνει για να τραβήξει την προσοχή. Τα νοιώθει και τα ζει.
.jpg)
Λέει στο An American Prayer...
Ο ποιητής Jim Morrison, δαιμόνιος και μυστικιστής, θέλει την αμερικάνικη κοινωνία με αλλαγμένο πρόσωπο για να μπορέσει να δεχθεί τα καινούργια πράγματα και να πάψει να αμφιταλαντεύεται στις μετριότητες. Τραγουδά κάθε βράδυ στο Whiskey a Go - Go
Που είναι οι γιορτές
που μας υποσχέθηκαν;
Που είναι το κρασί;
Το καινούργιο κρασί;
(πεθαίνει στο κλήμα αντί να ανθεί)
Σπερματική παρωδία
δώρισε μας μια ώρα για μαγεία.
Εμείς του πορφυρού γαντιού.
Εμείς της πτήσης του σπουργιτιού
και της βελούδινης ώρας.
Εμείς οι καρποί της αραβικής ηδονής.
Εμείς οι του ηλιακού θόλου και της νύχτας.
Δώσε μας κάτι
Να πιστέψουμε.
Μια νύχτα λαγνείας.
Δώσε μας πίστη
Στη νύχτα.
(μτφρ. Πάνος Δρακόπουλος)
An American Prayer
Ο ποιητής Jim Morrison, δαιμόνιος και μυστικιστής, θέλει την αμερικάνικη κοινωνία με αλλαγμένο πρόσωπο για να μπορέσει να δεχθεί τα καινούργια πράγματα και να πάψει να αμφιταλαντεύεται στις μετριότητες. Τραγουδά κάθε βράδυ στο Whiskey a Go - Go
Αυτό είναι το τέλος, όμορφος φίλος
αυτό είναι το τέλος, μοναδικός μου φίλος
το τέλος των περίτεχνων σχεδίων μας
το τέλος από κάθε τι - το τέλος
Ποτέ δεν θα κοιτάξω ξανά μέσα στα μάτια σου.
Άραγε, μπορείς να φανταστείς τι θ' απογίνουμε
τόσο απεριόριστοι κι ελεύθεροι
με μια απελπισμένη ανάγκη
για ένα ξενικό χέρι βοήθειας
μέσα σε μια απελπισμένη χώρα
Χαμένοι μέσα σε μια Ρωμαϊκή έρημο γεμάτη πόνους
κι όλα τα παιδιά παράλογα
προσμένουν την καλοκαιρινή βροχή.
Υπάρχει κίνδυνος στην άκρη της πόλης.
Ακολούθησε την Βασιλική Λεωφόρο
Εξωτικές παραστάσεις μέσα στο χρυσωρυχείο.
Ακολούθησε την Δυτική Λεωφόρο μωρό μου
Ίππευσε το φίδι!
Τράβηξε κατά την λίμνη...
την αρχαία λίμνη
Το φίδι είναι επτά μίλια μακρύ.
Είναι γέρικο και το δέρμα ψυχρό.
Δυτικά είναι καλύτερα.
Έλα εδώ και εμείς θα κάνουμε τα υπόλοιπα.
Το σκυθρωπό λεωφορείο μας καλεί.
Οδηγέ που μας πηγαίνεις;
Το The End αρέσει στον κόσμο γιατί μοιάζει σαν ένα θλιμμένο τραγούδι αποχαιρετισμού. Ένα βράδυ όμως, με το κλαμπ γεμάτο κόσμο και κάπνα, ο ποιητής προχωρά παρακάτω...
Ο δολοφόνος ξύπνησε πριν την αυγή
φόρεσε τις μπότες του
πήρε ένα προσωπείο από την μυθική στοά
και κατέβηκε στο χολ.
Πήγε στο δωμάτιο που κοιμόταν η αδελφή του
έπειτα επισκέφτηκε τον αδελφό του
κι ύστερα...
προχώρησε στο χολ...
άνοιξε μια πόρτα...και κοίταξε μέσα...
" - Πατέρα;"
" - Ναι παιδί μου;"
" - Θέλω να σε σκοτώσω! Μάνα
θέλω να σε..."
(μτφρ. Μανώλης Νταλούκας)
Οι Doors απολύονται το ίδιο βράδυ.
Ο Jim Morrison δίνει την δικιά του εκδοχή στον μύθο του Οιδίποδα. Με το The End παίρνουν σάρκα και οστά όλοι οι εφιάλτες που θα ακολουθήσουν. Αυτό το τραγούδι περιέχει, κατά μία άποψη, όλη του την ιστορία. Ο πατέρας του, ναύαρχος του πολεμικού ναυτικού, μεγαλώνει τα παιδιά του με αυστηρή στρατιωτική πειθαρχία, με το Αμερικανικό όνειρο που ποτέ δεν ασπάσθηκε ο Jim Morrison. Διάσημος πια, όταν τον ρωτούν για τους γονείς του, δηλώνει "για μένα είναι νεκροί". Σε ένα στίχο από το An American Prayer λέει
The End, Live in Toronto, 1967
Ο Jim Morrison δίνει την δικιά του εκδοχή στον μύθο του Οιδίποδα. Με το The End παίρνουν σάρκα και οστά όλοι οι εφιάλτες που θα ακολουθήσουν. Αυτό το τραγούδι περιέχει, κατά μία άποψη, όλη του την ιστορία. Ο πατέρας του, ναύαρχος του πολεμικού ναυτικού, μεγαλώνει τα παιδιά του με αυστηρή στρατιωτική πειθαρχία, με το Αμερικανικό όνειρο που ποτέ δεν ασπάσθηκε ο Jim Morrison. Διάσημος πια, όταν τον ρωτούν για τους γονείς του, δηλώνει "για μένα είναι νεκροί". Σε ένα στίχο από το An American Prayer λέει
Οι πατέρες κροταλίζουν στα δένδρα του δάσους.
Η μητέρα μας είναι στη θάλασσα νεκρή.
Γνωρίζεις ότι οδηγούμαστε στο σφαγεία
από πλαστικούς ναυάρχους
και ότι αυτοί οι χοντρομπαλάδες νωθροί στρατηγοί
ξερογλύφονται χυδαία στη θέα του νεανικού αίματος;
(μτφρ. Πάνος Δρακόπυλος)
Είναι αυτός όμως ο συμβολισμός του The End ή ο Morrison καταφέρεται εναντίον της πατριαρχικής εξουσίας ή της εξουσίας γενικότερα; Το 1967 δηλώνει : "Με τραβούσαν πάντα οι επαναστατικές ιδέες εναντίον της εξουσίας. Μου αρέσει η ιδέα να διαλύσω και να νικήσω την κατεστημένη τάξη. Ενδιαφέρομαι για κάθε τι που αφορά την εξέγερση, την αταξία και το χάος. Έχω την εντύπωση ότι αυτό αντιπροσωπεύει τον δρόμο προς την ελευθερία, η εξωτερική εξέγερση είναι ένας τρόπος να καθορίσω την εσωτερική μου ελευθερία".
"Θεωρώ τον εαυτό μου ως έναν έξυπνο, ευαίσθητο άνθρωπο, με την ψυχή ενός κλόουν πού με υποχρεώνει να τα καταστρέφω όλα στις πιο σημαντικές στιγμές".
Μέσα του φωνάζει η καρδιά του. Το ανυπόταχτο στοιχείο. Εχθρός της πραγματικότητας.
Η καρδιά, η φαντασία ξεσηκώνεται. Και δημιουργεί ένα Break on through to the other side...
Στην άλλη πλευρά! Ποια είναι η άλλη πλευρά; Ο Jim Morrison με την ποίηση του, και οι Doors με την μουσική τους γενικότερα, έχουν ως 'σύνθημα τους' την διεύρυνση της συνείδησης, έτσι ώστε να "διεισδύσει στην άλλη πλευρά", στις ανεξερεύνητες δυνάμεις του πνεύματος. Βέβαια, η διεύρυνση της συνείδησης ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής εκείνη την εποχή, αλλά ο Morrison της δίνει άλλο νόημα, που αντλεί από την αρχαία φιλοσοφία, την λογοτεχνία και τις μυστηριακές λατρείες (ο Jim Morrison συμμετείχε σε τέτοιες λατρείες, είχε μάλιστα παντρευτεί την Patricia Keannealy με κέλτικο παγανιστικό γάμο, που ποτέ δεν επικυρώθηκε νομικά).
Στο ποίημα του The Lords/Notes on Vision γράφει...
Λέει σε ένα στίχο από το ποίημα του The Lords/Notes on Vision
Δεν θα βγω εγώ έξω.
Εσείς πρέπει να 'ρθετε μέσα μου.
Μέσα στον κήπο μήτρα μου, απ' όπου
ξεπροβάλλω. Όπου μπορώ να κατασκευάσω
ένα σύμπαν μες στο κρανίο
για να αντιμετωπίσω την πραγματικότητα
(μτφρ. Μανώλης Νταλούκας)
Μέσα του φωνάζει η καρδιά του. Το ανυπόταχτο στοιχείο. Εχθρός της πραγματικότητας.
Η καρδιά, η φαντασία ξεσηκώνεται. Και δημιουργεί ένα Break on through to the other side...
Η μέρα καταστρέφει την νύχτα
η νύχτα διαιρεί την μέρα
προσπάθησα να τρέξω, προσπάθησα να κρυφτώ
να ορμήσω στην άλλη πλευρά!
Καταδιώξαμε τις απολαύσεις μας
Εδώ
Θάψαμε τους θησαυρούς μας
Εκεί
κι ακόμη μπορείς να διαγράψεις
τον καιρό του θρήνου;
Να ορμήσω στην άλλη πλευρά!
Ένα νησί βρήκα στα χέρια σου,
μια χώρα στην ματιά σου.
Χέρια που αλυσοδένουν
μάτια που ψεύδονται
Να ορμήσω στην άλλη πλευρά!
Η εικόνα ξεκαθάριζε
βδομάδα τη βδομάδα
μέρα τη μέρα...
ώρα την ώρα
η πύλη ίσια μπροστά
διάπλατα ανοικτή
Να ορμήσω στην άλλη πλευρά!
(μτφρ. Μανώλης Νταλούκας)
Στην άλλη πλευρά! Ποια είναι η άλλη πλευρά; Ο Jim Morrison με την ποίηση του, και οι Doors με την μουσική τους γενικότερα, έχουν ως 'σύνθημα τους' την διεύρυνση της συνείδησης, έτσι ώστε να "διεισδύσει στην άλλη πλευρά", στις ανεξερεύνητες δυνάμεις του πνεύματος. Βέβαια, η διεύρυνση της συνείδησης ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής εκείνη την εποχή, αλλά ο Morrison της δίνει άλλο νόημα, που αντλεί από την αρχαία φιλοσοφία, την λογοτεχνία και τις μυστηριακές λατρείες (ο Jim Morrison συμμετείχε σε τέτοιες λατρείες, είχε μάλιστα παντρευτεί την Patricia Keannealy με κέλτικο παγανιστικό γάμο, που ποτέ δεν επικυρώθηκε νομικά).
Στο ποίημα του The Lords/Notes on Vision γράφει...
Οι κύριοι. Γεγονότα συμβαίνουν πέρα απ’ την
επίγνωση
ή τον έλεγχό μας. Άλλοι ζουν τις ζωές μας.
Μπορούμε μοναχά
να προσπαθούμε να τους σκλαβώσουμε. Όμως με
τον καιρό
αναπτύσσονται ιδιαίτερες αντιλήψεις. Η ιδέα
των «κυρίων»
αρχίζει να σχηματίζεται μέσα σε κάποια μυαλά.
Θα πρέπει να τους εντάξουμε σε ομάδες δεκτών
και να τους ξεναγήσουμε στο λαβύρινθο
κατά τη διάρκεια των μυστηριακών νυχτερινών
τους εμφανίσεων.
Οι κύριοι διαθέτουν κρυφές εισόδους, ξέρουν να
μεταμφιέζονται. Όμως προδίδονται απ’ τα
απλούστερα πράγματα.
Πολύ φως που γυαλίζει στο μάτι.
Μια λανθασμένη χειρονομία. Ένα βλέμμα
πολύ μακρινό και παράξενο.
Οι κύριοι μας κατευνάζουν με εικόνες. Μας δίνουν
βιβλία, συναυλίες, γκαλερί, σώου, σινεμά.
Ιδιαίτερα σινεμά. Με την τέχνη
θολώνουν τα νερά και μας κάνουν να μη βλέπουμε
τη σκλαβιά μας.
Η τέχνη στολίζει τους τοίχους της φυλακής μας,
μας κρατάει αμίλητους, απασχολημένους,
αδιάφορους.
Λιοντάρια που τεμπελιάζουν ξαπλωμένα σε μιαν
υγρή αμμουδιά.
Το σύμπαν γονατίζει στο βούρκο
για να μπορεί να κοιτάζει περίεργα
τη στάση της σήψης του
στον καθρέφτη της συνείδησης του ανθρώπου.
Καθρέφτης αφηρημένος, γεμάτος κόσμο,
απορροφητικός,
παθητικός σε ό,τι τον επισκέπτεται
και σ’ ό,τι του τραβάει το ενδιαφέρον.
Πόρτα για πέρασμα στην άλλη πλευρά,
η ψυχή ελευθερώνεται με το δρασκέλισμα.
Γύρνα τους καθρέφτες προς το μέρος του τοίχου
στο ανάκτορο των νέων νεκρών.
(μτρφ. Αντώνης Εμμανουήλ)
Περιγράφει την συνείδηση του ανθρώπου σαν καθρέφτη σε ένα σύμπαν σε σήψη, που παθητικά καταγράφει το περιβάλλον. Οι άνθρωποι είναι λιοντάρια που τεμπελιάζουν, αλλά η ζωή είναι μπροστά, εκεί που η ψυχή απελευθερώνεται όταν δρασκελίζει μέσα από την πόρτα για να περάσει στην άλλη πλευρά. ... through to the other side.
Και εσύ Unhappy girl ή και όλοι εμείς οι αφημένοι στην πεζή καθημερινότητα μας...
Και εσύ Unhappy girl ή και όλοι εμείς οι αφημένοι στην πεζή καθημερινότητα μας...
Δυστυχισμένο κορίτσι
ολομόναχο να ρίχνεις πασιέντζες
παριστάνοντας τον δεσμοφύλακα της ψυχής σου
κλειδώθηκες σε μια φυλακή που επινόησες εσύ
και δεν μπορείς να νοιώσεις
τι σημαίνει για μένα
να σε βλέπω να κλαις.
Δυστυχισμένο κορίτσι
σχίσε τον ιστό σου,
πριόνισε όλα τα κάγκελα σου
φυγάδευσε τον εαυτό σου
Σήμερα!
κλειδώθηκες σε μια φυλακή που επινόησες εσύ.
Δυστυχισμένο κορίτσι
φτερούγισε μακρυά
μην χάνεις την ευκαιρία σου
να κολυμπήσεις στο μυστήριο
είσαι δεμένη σε μια φυλακή που επινόησες εσύ
The Doors! Οι πύλες! The Doors of his Perception. Οι πύλες της αντίληψής του, που σπρώχνουν τις πύλες του κοινού να ανοίξουν…
Πεσμένος και σερνάμενος πάνω στην σκηνή σαν σαύρα, ακούγεται ο πρώτος ήχος, η πρώτη λέξη, και τα φώτα αργά - αργά τον κυκλώνουν, τον κοιτούν περίεργα μάτια περίεργων ανθρώπων, κάποιων Strange People...
Πεσμένος και σερνάμενος πάνω στην σκηνή σαν σαύρα, ακούγεται ο πρώτος ήχος, η πρώτη λέξη, και τα φώτα αργά - αργά τον κυκλώνουν, τον κοιτούν περίεργα μάτια περίεργων ανθρώπων, κάποιων Strange People...
Οι άνθρωποι είναι παράξενοι, όταν τους είσαι ένας ξένος
τα πρόσωπα δείχνουν άσχημα, όταν σε βλέπουν μονάχο
οι γυναίκες φαίνονται κακές, όταν δεν σε ποθούν
οι δρόμοι είναι άβατοι, όταν είσαι πεσμένος
Όταν είσαι ξένος
τα πρόσωπα ξεπροβάλλουν μέσα από την βροχή
όταν είσαι ξένος
κανένας δεν θυμάται το όνομα σου
όταν είσαι ξένος
όταν είσαι ξένος.....
Ο Jim Morrison, ακολουθώντας κατά γράμμα τις τυχοδιωκτικές ιδέες του Rimbaud, ζει στο έπακρο την ασυνείδητη και συνειδητή του πλευρά, ώσπου στο τέλος καίγεται από την δική του εσωτερική φλόγα.
Με τους προβολείς στραμμένους ακόμα πάνω του, βγαίνει το βράδυ να πάει στο γνωστό του μπαρ, 3 Ιουλίου του 1971. Γυρίζει σπίτι του ή όχι; Ζωντανός ή νεκρός; "Είναι σαν να τζογάρεις, σαν να ρίχνεις ζάρια" έλεγε. Και όντως τζογάρισε.
Με τους προβολείς στραμμένους ακόμα πάνω του, βγαίνει το βράδυ να πάει στο γνωστό του μπαρ, 3 Ιουλίου του 1971. Γυρίζει σπίτι του ή όχι; Ζωντανός ή νεκρός; "Είναι σαν να τζογάρεις, σαν να ρίχνεις ζάρια" έλεγε. Και όντως τζογάρισε.
.jpg)
"Τα ναρκωτικά είναι ένα στοίχημα με το μυαλό σου"
Στο μεταξύ τους στοίχημα ποιος στοιχημάτισε, κι αν στοιχημάτισε, ποιος νίκησε; Η απορία που σφραγίζει της ύπαρξης το μνήμα, φέρει τη λύση της.
"ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΔΑΙΜΟΝΑ ΕΑΥΤΟΥ"
Επισήμως βρέθηκε νεκρός από καρδιακή ανακοπή στην μπανιέρα του, από την φίλη και μούσα του Pamela Courson. Είχε γράψει στο ποίημα του The Lords/Notes on Vision,προφητεύοντας...
Λουτρά, κάγκελα, η εσωτερική πισίνα...
Ο πληγωμένος μας αρχηγός, πρηνής πάνω στα
ιδρωμένα πλακάκια. Χλώριο στην αναπνοή και στα
μακρυά του μαλλιά. Ευλύγιστο, αν και σακατεμένο,
κορμί μεσαίου αγωνιστικού βάρους.
Κοντά του ένας έμπιστος φίλος ο δημοσιογράφος.
Του άρεσε να έχει κοντά του ανθρώπους με ζωτικότητα.
Αλλά οι περισσότεροι του τύπου ήταν γύπες που εφορμούσαν
στην σκηνή για να εξάψουν την Αμερικανική απάθεια.
Κάμερες μέσα στο φέρετρο
έπαιρναν συνέντευξη στα σκουλήκια.
(μτφρ. Μανώλης Νταλούκας)
Πηγές
Το βιβλίο του Μανώλη Νταλούκα : Jim Morrison, τόμος 1
και τα sites
http://morrison-the-lizard-king.blogspot.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου